Την Τετάρτη 24 Μαρτίου, ψηφίστηκε από την Ελληνική Βουλή τροπολογία του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, (44Α ΄/26.03.2021 του Νόμου 4787) στο Νομοσχέδιο για το «Ελληνικό», που προβλέπει τη δημιουργία «Ειδικής Επιτροπής Επικινδύνως Ετοιμόρροπων» (Ε.ΕΠ.ΕΤ.) στην έδρα κάθε Αποκεντρωμένης Διοίκησης, η οποία θα εξετάζει τις περιπτώσεις κτισμάτων (συναρμοδιότητας ΥΠΠΟΑ και ΥΠΕΝ) που πιθανολογούνται ως επικινδύνως ετοιμόρροπα και είναι προγενέστερα των εκάστοτε τελευταίων 100 ετών ή ευρίσκονται πλησίον μνημείου ή εντός ή πλησίον αρχαιολογικού χώρου ή ιστορικού τόπου ή τόπου ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους ή εντός ζώνης Β προστασίας μνημείου. Η απόφαση της επιτροπής θα διαβιβάζεται αυθημερόν προς τον οικείο Δήμο, ο οποίος, λαμβάνοντας υπόψη τις προτάσεις της, οφείλει να διενεργήσει την κατεδάφιση, το αργότερο εντός 3 ημερών, εκτός αν στην απόφαση ορίζεται βραχύτερος χρόνος λόγω εξαιρετικής επικινδυνότητας.
Η προαναφερόμενη τροπολογία, αν και επικαλείται την άρση υφιστάμενων χρονοβόρων και γραφειοκρατικών διαδικασιών, αναμένεται να δημιουργήσει πολλά και σοβαρά προβλήματα, σε έναν τομέα ευαίσθητο, όπως είναι η διαχείριση των υλικών κατάλοιπων του παρελθόντος. Στην ουσία το μόνο νέο στοιχείο, που εισφέρει η νέα τροπολογία, είναι η διευκόλυνση των κατεδαφίσεων, αφού υπήρχε και λειτουργούσε, έστω προβληματικά, «Επιτροπή Ετοιμόρροπων». Μάλιστα, η περιβόητη ταχύτητα, στην οποία γίνεται επίκληση, αποτελεί λόγο προβληματισμού καθώς οι πιθανές λανθασμένες αποφάσεις, θα είναι εξ ορισμού μη αντιστρέψιμες. Επιφυλάξεις δημιουργούνται και για την ενδεχόμενη καταχρηστική αξιοποίηση των νέων μέτρων, καθώς οι διαδικασίες θα μπορεί να κινούνται και από άτομα με συμφέρον αξιοποίησης των οικοπέδων μετά τις κατεδαφίσεις, αλλά και για τον αυθαίρετο περιορισμό της εφαρμογής του νόμου μόνο σε κτήρια άνω των 100 ετών, αφού έτσι δεν εξετάζονται και μπορούν να κατεδαφίζονται χωρίς κρίση, συγκροτήματα του μεσοπολέμου, βιομηχανικές εγκαταστάσεις και δείγματα της μοντέρνας και σύγχρονης αρχιτεκτονικής.
Μεγάλη ανησυχία δημιουργείται, επιπλέον, από το γεγονός ότι η νομοθετική αυτή διάταξη περιλαμβάνει κτίσματα που χρονολογούνται μετά το 1830 και συνεπώς είναι δυνάμει διατηρητέα, σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία. Όπως είναι γνωστό η χώρα μας διαθέτει ένα μεγάλο αριθμό κτισμάτων και αξιόλογων ιστορικών κατασκευών, διατηρητέων ή μη, ενταγμένων σε αστικό ή αγροτικό περιβάλλον, σε παραδοσιακούς οικισμούς ή μεμονωμένων, που συμβάλλουν ενεργά στο σύνολό τους, στο παλίμψηστο της υλικής πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Τα περισσότερα από αυτά τα κτίσματα, φθίνουν ως κατασκευές από την πάροδο του χρόνου, κυρίως λόγω της οικονομικής αδυναμίας συντήρησης από τους ιδιοκτήτες τους, με αποτέλεσμα την πλήρη απαξίωση και σταδιακή αποσάθρωσή τους. Μολονότι, η Σύμβαση για την Προστασία της Ευρωπαϊκής Αρχιτεκτονικής κληρονομιάς (Σύμβαση της Γρανάδας), που έχει επικυρωθεί ομόφωνα από την Ελληνική Βουλή με τον Ν. 2039/1992, αναφέρει πως η Πολιτεία είναι υποχρεωμένη να φροντίσει ώστε τα προστατευόμενα ακίνητα να μην αλλοιωθούν, ερειπωθούν ή κατεδαφιστούν και να ενθαρρύνει την ιδιωτική πρωτοβουλία για τη συντήρηση αυτής της κληρονομιάς, μέχρι σήμερα ελάχιστα μέτρα έχουν ληφθεί από την Πολιτεία για την προστασία και αξιοποίηση αυτών των κατασκευών.
Η λύση, κατά συνέπεια, στο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν τα κτίσματα αυτά, δεν είναι η διευκόλυνση των κατεδαφίσεων, με fast track διαδικασίες (πρακτική προσφιλή το τελευταίο διάστημα), αλλά η προστασία τους και η λήψη μέτρων που θα την καταστήσουν εφικτή. Μεταξύ άλλων, η Πολιτεία μπορεί να θεσπίσει κίνητρα, από οικονομικές ενισχύσεις, φορολογικές απαλλαγές, χαμηλότοκα ή και άτοκα δάνεια μέχρι και προγράμματα επιδοτούμενα με φορέα υλοποίησης τους Δήμους για τη συντήρηση και αποκατάσταση των όψεων και τη στερέωση (και όχι κατεδάφιση) των «επικίνδυνων» κτισμάτων. Ένα τέτοιο πρόγραμμα είναι και το πρόγραμμα «ΔΙΑΤΗΡΩ», που μπορεί να συνεισφέρει συνδυαστικά στην πολιτιστική αναβάθμιση και οικονομική ανάκαμψη όλης της χώρας. Η λειτουργία του θα αποτελέσει το χρηματοδοτικό εργαλείο για μια ολοκληρωμένη προστασία, παρέχοντας οικονομικά κίνητρα στους ιδιοκτήτες ιστορικών ακινήτων, προς την κατεύθυνση της διατήρησης και αποκατάστασής τους.
Το Ελληνικό Τμήμα του ICOMOS, μετά και την πρόσφατη νομοθετική ρύθμιση, εκφράζει τη βαθειά του ανησυχία για την τύχη των ιστορικών κατασκευών της Χώρας. Η καθαίρεση, δια συνοπτικών διαδικασιών, ερειπωμένων κτισμάτων, που συγκροτούν εν πολλοίς την αρχιτεκτονική μας κληρονομιά, υπενθυμίζει τη λαϊκή ρήση του «πονάει δόντι κόβει κεφάλι», δίχως πραγματικά να προστατεύει την ανθρώπινη ζωή, το πολιτιστικό μας απόθεμα, και το περιβάλλον.
Για την Εθνική Επιτροπή του Ελληνικού Τμήματος του I.C.O.MO.S.
Ο Πρόεδρος Ο Γενικός Γραμματέας
Δρ Αθανάσιος Νακάσης Ιωάννης Πανόπουλος
Ανησυχία για την τύχη των ιστορικών κατασκευών της Χώρας μετά από τη νομοθέτηση express κατεδαφίσεων
